Projekat ESIRA (Enhancing Social Innovation in Rural Areas) predstavlja razvojnu inicijativu finansiranu od strane Evropske komisije u okviru programa Horizon Europe.
Četvorogodišnji projekat, koji se implementira od 2024. do 2027. godine, usmeren je na unapređenje socio-ekonomskog položaja stanovništva u ruralnim područjima kroz primenu inovativnih pristupa socijalnoj inkluziji i ekonomskom osnaživanju marginalizovanih grupa.
Konzorcijum projekta čini 15 organizacija iz osam evropskih zemalja – Španije, Italije, Mađarske, Poljske, Francuske, Litvanije, Norveške i Srbije. Među partnerima se nalaze univerziteti, istraživački instituti, stručna udruženja i nevladine organizacije. Projekat je finansiran sa ukupnim budžetom od 4,5 miliona evra.
Ruralna područja u Evropi se suočavaju sa brojnim izazovima, kao što su visoka stopa nezaposlenosti, odliv stanovništva, ograničeni pristup javnim uslugama i nerazvijena preduzetnička infrastruktura. Slično kao u Evropi, u Srbiji su regionalne razlike na tržištu rada izražene – dok severni deo zemlje beleži napredak u ekonomskoj inkluziji, južni i istočni region i dalje se suočava sa strukturnim problemima. Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, stopa nezaposlenosti mladih od 15 do 30 godina, u Regionu Južne i Istočne Srbije iznosi 21,4% što je skoro duplo više u odnosu na Beogradski region.
Navedeni podaci ističu neophodnost usmeravanja ka ciljanim i regionalno prilagođenim socio-ekonomskim inicijativama. To obuhvata podsticaje za uključivanje mladih u tržište rada, kao i jačanje kapaciteta lokalnih zajednica u obezbeđivanju pristupa obukama, mentorskim programima i finansijskim instrumentima. Bez ovakvih intervencija, rizik od dugotrajne socijalne isključenosti, kao i odliva stanovništva, ostaje izuzetno visok, posebno u manje razvijenim regionima.
Osnovni cilj projekta ESIRA je smanjenje nezaposlenosti i socijalne isključenosti u ruralnim zajednicama putem unapređenja lokalnih socijalnih mreža i podrške inovativnim inicijativama. U Srbiji je poseban fokus stavljen na mapirane marginalizovane grupe – mlade u NEET položaju (koji nisu u obrazovanju, traženju zaposlenja ili obuci), žene i lokalne preduzetnike.
Jablanica i Pčinja su jedna od devet izabranih pilot lokacija širom Evrope u kojima se ESIRA projekat sprovodi.
Institut za razvoj i inovacije, kao partner na projektu, realizuje aktivnosti u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu, koji su jedna od devet pilot lokacija širom Evrope. Aktivnosti obuhvataju mapiranje marginalizovanih grupa, analizu njihovog socio-ekonomskog položaja i razvoj prilagođenih inicijativa usmerenih ka njihovom ekonomskom i društvenom osnaživanju.
Uloga Instituta na ESIRA projektu je istovremeno istraživačka i implementaciona. Kroz projekat se povezuje empirijsko istraživanje i analiza sa praktičnom primenom na terenu, omogućavajući kreiranje održivih rešenja prilagođenih specifičnostima lokalnih zajednica.
Strateški ciljevi Instituta kroz učešće u ESIRA projektu obuhvataju osnaživanje ekonomski ugroženih pojedinaca i zajednica, smanjenje regionalnih nejednakosti i podsticanje inkluzivnog i održivog razvoja.
Projekat se nadovezuje na druge programske aktivnosti Instituta za razvoj i inovacije usmerene ka razvoju javnih politika u oblasti zapošljavanja i regionalnog razvoja, i predstavljaj važan korak ka sistematičnoj podršci ruralnim područjima u Srbiji.
